Có nhiều người nghĩ rằng sự ác vật lý hay luân
lý là sự trừng phạt của Thiên Chúa, nhưng thực ra không phải vậy, bài viết này
sẽ làm sáng tỏ điều này.
Theo định nghĩa triết học, chúng ta nói rằng
sự ác hiện hữu là do thiếu vắng sự thiện tất yếu. Sự dữ không hiện hữu, mà phát
sinh từ việc thiếu một thứ mà lẽ ra phải hiện hữu, mà lại không hiện hữu, hay
hiện hữu nhưng lại thiếu ở một thời điểm nào đó. Vậy cho nên bóng tối chỉ có
thể được nhận thấy khi không có ánh sáng, bệnh tật xuất hiện khi sức khỏe kém,
sức lực sa sút. Không phải sự thiếu vắng nào cũng tiêu cực: cây cối không có
mắt không phải là xấu (vì nó không cần thiết), nhưng trong sự sống con người
thì nó cần thiết.
Sự ác có thể là vật lý hoặc luân lý. Là sự ác
vật lý khi nó thiếu chất thể (bệnh tật, khổ cực, thiên tai…); sự ác luân lý
phát xuất từ việc đi lệch với trật tự đúng đắn trong cách ứng xử của con người,
sinh vật duy nhất chịu trách nhiệm trước các hành vi của mình, khi gây ra những
tệ nạn, tội lỗi và những thiếu sót… Trong cả hai trường hợp, sự ác bắt nguồn
từ thụ tạo: trên bình diện vật lý, sự ác phát xuất từ chính bản chất tự nhiên của
hữu thể (ví dụ núi lửa), về bình diện luân lý sự ác phát sinh từ sự lạm dụng tự
do của con người (ví dụ ủng hộ việc phá thai).
Tại sao Chúa không
ngăn chặn?
Và ở đây phát sinh một vấn đề quan trọng: có
phải Thiên Chúa là tác giả của sự ác? Tại sao Ngài không ngăn cản nó? Triết học
và thần học trả lời rằng Thiên Chúa – hoàn hảo, tuyệt đối, vĩnh cửu – không thể
là tác nhân trực tiếp hoặc gián tiếp của sự dữ. Điều này luôn phát xuất từ thụ
tạo, bất toàn, tương đối và tạm thời. Thiên Chúa có thể ngăn chặn mọi điều ác,
nhưng Ngài không muốn làm điều đó để không phải can thiệp cách nhân tạo vào các
quy luật tự nhiên. Theo thánh Augustinô (Enchiridion, 38), Thiên Chúa sẽ không
để cho sự ác xảy ra nếu không lôi kéo được những điều tốt hơn nó. Thật vậy, mọi
đau khổ, dù rất đáng thương và không thể hiểu được, là trường học cho sự trưởng
thành nhân bản và tâm linh đối với những ai biết tận dụng nó (xem Richard
Gräff. Kitô giáo và khổ đau. S. Paulo : Quadrante, 2007).
Một số người cho rằng: Nếu Thiên Chúa không
trừng phạt, tại sao Cựu ước có nhiều đoạn khác nhau khiến chúng ta hiểu ngược
lại? Bởi vì, trong suy nghĩ chung chung thời bấy giờ, người ta không phân biệt
những gì Thiên Chúa đã làm hay chỉ cho phép nó xảy ra. Vì muốn ca ngợi Thiên
Chúa (không giống như một số người ngày nay muốn coi thường Ngài) họ đã biến
Ngài thành tác giả của tất cả mọi sự, kể cả sự ác. Tuy nhiên, điều này không
đúng, như được hiểu trong khoa sư phạm tiệm tiến và khôn ngoan của sách Khải
huyền (xem E. Bettencourt, OSB. Khám phá Cựu ước. Rio de Janeiro: Mẹ Giáo hội,
2005, trang 101-112). Sự ác vật lý hay luân lý phát xuất từ những sai lầm của
các sinh vật có giới hạn.
Những điều ác được phô
bày nhằm chống lại chúng ta liệu chúng có ảnh hưởng gì không?
Tuy nhiên, con người có thể tự trừng phạt mình
do bởi những thiếu sót của mình. Đây có thể là trường hợp của người thích hút
thuốc dù vẫn biết những nguy hiểm nó mang lại cho sức khỏe. Chẳng phải ung thư,
hay thũng phổi là do việc hút thuốc sao? Chẳng phải sự mất cân bằng môi trường
là phản vệ tự nhiên dành cho những công kích mà nó phải chịu sao? Có một câu
ngạn ngữ nói rằng “Thiên Chúa luôn tha thứ nhưng thiên nhiên không bao giờ tha
thứ cho con người”. Điều này giúp chúng ta hiểu rõ hơn tại sao một số – không
phải là tất cả – điều ác luôn tái diễn.
Bất chấp tất cả những điều trên, vẫn có người
nghĩ rằng bệnh tật hay các vấn đề khác là sự trừng phạt do tội lỗi của một
người hay tổ tiên họ mắc phải. Tin mừng bác bỏ ý tưởng này: đứng trước người mù
từ khi mới sinh, người ta hỏi Chúa Giêsu có phải do tội lỗi của anh ta hay của
cha mẹ khiến anh bị mù như vậy. Chúa Giêsu nói rằng “không phải anh ta, cũng
chẳng phải cha mẹ anh ta đã phạm tội”. Nhưng đúng hơn: để sự ác đó (mù lòa)
được biến đổi thành điều thiện (là để công trình của Thiên Chúa được thể hiện
nơi anh – x. Ga 9,1-2).
Và những điều ác được phô bày nhằm chống lại
chúng ta liệu chúng có ảnh hưởng gì không? Không. Chúng có thể tấn công những
người sợ hãi chúng, vì họ không có sức mạnh nơi bản thân, không có quyền lực
gì, vì họ bị ảnh hưởng và tin rằng điều ác mạnh hơn cả Thiên Chúa. Đây là tội
lỗi. Không có gì có thể đánh bại được Thiên Chúa, vì vậy hãy can đảm lên! Các
bạn đừng làm điều gì xấu, hãy nghĩ điều thiện, hãy tin tưởng và không có gì có
thể tấn công được bạn. Đó là điều mà Thiên Chúa đã hứa qua Lời của Ngài (x. Rm
8, 31-37).
ngữ
