|
|
Ðôi khi cũng một đoạn Kinh Thánh nhưng ba ấn bản có ba lối dịch
khác nhau khiến chúng ta đôi khi tự đặt câu hỏi chẳng biết đoạn văn nguyên thủy
có ý muốn nói gì. Bài viết này không nhằm nêu lên vấn đề đúng sai của các văn
bản Kinh Thánh đang lưu hành nhưng chỉ với mục đích lược qua lịch sử các bản
dịch để độc giả tự chọn cho mình một bộ Kinh Thánh thích hợp hầu việc suy niệm
Lời Chúa đem lại ích lợi cho đời sống chứng nhân của mình.
SƠ LƯỢC VỀ LỊCH SỬ CÁC BẢN
DỊCH KINH THÁNH (ANH NGỮ)
Văn bản Anh ngữ đầu tiên của toàn pho Kinh
Thánh ra đời khoảng giữa các năm 1380 và 1382. Ðây là công trình của John
Wycliffe đã chuyển dịch từ văn bản La Tinh Vulgata. Bản dịch này bị Giáo Hội
lên án và sau này văn bản này bị cháy mất. Năm 1525, William Tyndale hoàn thành
việc chuyển dịch bộ Tân Ước từ bản văn Hy Lạp. Pho Tân Ước này cũng không được
Giáo Hội công nhận vì thế bản văn này bị tịch thu và người dịch sau này bị án
tử.
Khi Giáo Hội Anh ly khai khỏi Giáo Hội Công
Giáo Roma dưới thời vua Henry VIII, Thomas Cromwell đã chính thức phê chuẩn bản
dịch Anh Ngữ của ông Miles Coverdale. Bộ Kinh Thánh này đặt căn bản vào công
trình của William Tyndale. Ngày 10 tháng 2 năm 1604, vua James I ra lệnh chuyển
dịch pho Kinh Thánh mới và hoàn hảo hơn bằng Anh ngữ. Ông đã chọn lựa một số
dịch giả và các nhà nghiên cứu chuyên môn cho công việc này. Pho Kinh Thánh mới
này được chuyển dịch trực tiếp từ bản văn Hy Lạp và Do Thái. Kết quả bản dịch
Anh Ngữ này có tầm quan trọng nhất và được những người Thệ Phản (Protestants)
sử dụng thường xuyên nhất. Người ta gọi đó là ấn bản King James I năm 1611.
Trong khi đó, một văn bản Anh ngữ khác cũng
được chuyển dịch, tuy không cùng năm nhưng cũng cùng kỷ nguyên với văn bản Anh
ngữ của King James I, dựa trên văn bản Vulgata được người Công Giáo chú ý và sử
dụng (Cuối thế kỷ thứ IV, Giáo Hội bành trướng khắp đế quốc Rôma. Vì ngôn ngữ
chính trong đế quốc là tiếng Latinh, nên Thánh Jêrôme đã dịch Kinh Thánh ra
tiếng này và sau thường gọi đó là bộ Kinh Thánh Vulgata ( -vulgatus trong tiếng
Latinh có nghĩa là thông dụng, thường ngày -). Văn bản này là công trình chuyển
dịch của George Martin, một nhà nghiên cứu Kinh Thánh Oxford. Pho Kinh Thánh
này được nổi bật nhờ sự bảo trợ của Ðức Hồng Y William Allen (ÐHY Allen đã bị
trục xuất khỏi Anh Quốc năm 1565, Ngài sang cư ngụ tại Douay Pháp quốc và mở
trường Ðại Học nơi đây nhằm đào tạo các linh mục Công Giáo chuẩn bị cho ngày
trở về hoán cải Giáo Hội Anh quốc). Bản dịch này xuất hiện ở hai thành phố
Douay và Rheims nước Pháp vào khoảng năm 1609 và 1610, vì vậy được gọi là bản
Douay&Rheims. Bản dịch này được người Công Giáo nói tiếng Anh sử dụng trong
suốt 350 năm và chỉ được thay thế dần khi ấn bản Kinh Thánh mới của Giáo Hội
Công Giáo Hoa Kỳ chính thức xuất bản vào thập niên 1970.
Trong khi đó, Ấn bản của King James I cũng
được giáo phái Thệ Phản thường xuyên sử dụng trong suốt 250 năm. Tuy nhiên vào
cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, một vài bản dịch Anh ngữ khác đã xuất hiện.
Trong khoảng các năm 1952 và năm 1989, tốc độ chuyển dịch tăng nhanh một cách
đột ngột, ít nhất đã có 26 bản dịch Anh ngữ được xuất bản trong thời gian này.
Có nhiều lý do người ta dùng để biện hộ cho sự kiện trên:
Trước hết, vì khoa khảo cổ ngày càng tiến bộ
nhờ thế các nhà nghiên cứu Kinh Thánh đã thu lượm được nhiều thủ bản Kinh Thánh
bằng tiếng Hi Lạp, Do Thái và Aram giúp cho việc phiên dịch thêm chuẩn xác
trong nhiều đoạn văn hiện còn tối nghĩa.
Thứ đến, người ta cho rằng ngôn ngữ và nhất là
Anh ngữ ngày một biến thiên và thay đổi, việc cập nhật hóa những ngôn từ Kinh
Thánh trong Anh ngữ là cần thiết. Một đoạn tiêu biểu chẳng hạn Tin Mừng theo
Thánh Matthêu 2,16, bản văn năm 1946 trong ấn bản Revised Standard Version dịch
là: “Then Herod saw that he had been tricked by the wise men, was in a
furious rage, and he sent and killed all the male children in Bethlehem.”
và cũng cùng câu đó trong ấn bản New American Bible’s năm 1986 dịch là:
“When Herod realized that he had been deceived by the magi, he became
furious. He ordered the massacre of all the boys in Bethlehem.” Giữa hai
bản dịch chỉ cách nhau 4 thập niên, chúng ta đã cảm được lối hành văn khác
biệt, văn phong nhẹ nhàng và dễ hiểu hơn nhiều thì thử hỏi nếu đọc lên những
đoạn văn của John Wycliffe năm 1382 và của King James I năm 1611 làm sao chúng
ta hiểu nổi.
Các dịch giả hiện đại vẫn tiếp tục truyền
thống chuẩn xác nhưng thêm phần dễ đọc. Chẳng hạn đoạn thư Thánh Phaolô Tông Ðồ
gửi tín hữu Philippê đoạn 1, 12 được dịch như sau: ” To know now you
brethren I want that the things to me rather for the advancement of the gospel
have come.” Một vài dịch giả lại dịch bản văn thật sát nghĩa theo từng chữ
(word-for-word) và chỉ chuyển đổi vị trí của chữ hoặc những thay đổi khác khi
cần thiết và đoạn văn được dịch và viết như sau: ” Now I want you to know,
brethen, that the things (which have happened) to me have come for the
advancement of the gospel”. Cũng có những dịch giả lại chỉ nhắm vào ý
nghĩa câu văn (meaning-for-meaning) hơn là chú trọng vào nghĩa từng chữ và đoạn
văn được dịch lại như sau: “Now I want you to know, brothers, that what
has happened to me has really served to advance the gospel.” Ða số những
dịch giả này chú trọng vào việc truyền bá Tin Mừng cho người nói tiếng Anh như
một ngôn ngữ thứ hai (English as second language) và các ấn bản Kinh Thánh này
được gọi là International version. Trong những ấn bản này ý nghĩa câu văn được
coi là “không thay đổi” nhưng những chữ sử dụng đôi khi không còn là
những từ ngữ chính xác dùng trong văn bản Do Thái.
KINH THÁNH CỦA GIÁO HỘI
CÔNG GIÁO VÀ CỦA GIÁO HỘI THỆ PHẢN.
Pho Kinh Thánh của Giáo Hội Công Giáo và pho
Kinh Thánh của Giáo Hội thệ phản có hoàn toàn giống nhau không? Công Giáo và
Thệ Phản giáo đều công nhận 27 cuốn sách của phần Tân Ước, nhưng phần Cựu Ước
lại có nhiều phần khác biệt.
Giáo Hội Công Giáo không xác định chính xác số
sách trong Cựu Ước được chấp nhận là có sự Linh Hứng của Chúa Thánh Thần cho
mãi tới năm 1546 qua Công Ðồng Trentô. Công Ðồng chỉ công nhận 46 cuốn sách
trong Cựu Ước theo truyền thống của Giáo Hội từ thuở sơ khai. Trong khi đó lãnh
tụ Thệ Phản Giáo, Lutherô, lại quyết liệt phản đối quyết định này của Công
Ðồng. Ông không chấp nhận 7 cuốn sách: Tôbia, Judith, Khôn Ngoan, Sirach,
Baruch, Maccabê I và II. Ðồng thời một vài phần trong sách Esther và Daniel
cũng bị Ông cho là thiếu sự Linh Hứng của Thánh Linh. Thệ Phản Giáo gọi 7 quyển
sách này là Ngụy Thư nhưng Công Giáo thì coi đây là những sách Thứ Luật (Quy
điển thứ).
Ngày nay có rất nhiều bản dịch Kinh Thánh hiện
đại tại Hoa Kỳ với các ấn bản Công Giáo. Những bản dịch này luôn mang chữ imprimatur (sự
bảo đảm của các Giám Mục Công Giáo về văn bản nằm trong đường hướng giảng dạy
của Giáo Hội) và bao gồm cả bảy cuốn sách Thứ Luật.
NHỮNG ẤN BẢN KINH THÁNH
TẠI HOA KỲ
Revised Standard Version
(RSV) Bản dịch này dựa trên văn
bản của King James I, có phần tham chiếu cho việc nghiên cứu Kinh Thánh. Bản
dịch có tính chính xác và vẫn giữ nguyên các thành ngữ cổ. Có ấn bản Công Giáo.
New Revised Standard Version
(NRSV) Bản dịch này vẫn theo đường
hướng của bản dịch trên (RSV) nhưng với sự bén nhậy của ngôn ngữ. Những ngôn từ
truyền thống khi nói về Thiên Chúa vẫn được giữ nguyên vẹn nhưng với các thành
ngữ diễn tả văn hóa của người Hoa Kỳ đã được cập nhật theo văn chương hiện đại.
Có ấn bản Công Giáo.
New American Bible With
Revised New Testament and Psalms (BAB-RNT) Bản dịch này là ấn bản tiêu chuẩn của Giáo Hội Công
Giáo Hoa Kỳ về Kinh Thánh. Ðây là ấn bản đã được cập nhật do Hội New American
Bible (1952-1970) với sự chuẩn xác và cập nhật trong ngôn ngữ. Bản dịch này
hiện đang chính thức được sử dụng trong phần Phụng Vụ Lời Chúa tại các thánh
đường Công Giáo Hoa Kỳ và nhiều quốc gia sử dụng Anh ngữ khác.
New International Version
(NIV) Bản dịch này nhằm mục
đích phổ biến Kinh Thánh cho những người sử dụng Anh ngữ trên toàn thế giới.
Bản dịch tương đối trung thành với ngôn từ Thánh Kinh hơn bản NRSV ở trên.
Không có ấn bản Công giáo.
Today English Version (TEV)/
Good News Bible Bản
dịch này được hội American Bible Society bảo trợ và hoàn thành khoảng giữa các
năm 1976 và 1979. Các ấn bản của bản dịch này thường được biết đến qua tên gọi
Good News Bible. Bản dịch này với mục đích tôn trọng sự chuẩn xác qua ngôn từ
giản lược nên đã chuyển dịch theo nghĩa của đoạn văn. Có ấn bản Công Giáo.
Comtemporary English Version
(CEV) Ðây là bản dịch mới
của hội American Bible Society, phát hành năm 1995 với văn phong nhẹ nhàng,
trong sáng và hiện đại. Hiện bản dịch còn đang chờ Giáo quyền phê chuẩn nên
chưa có ấn bản Công Giáo.
New Jerusalem Bible
(NJB) Lần đầu xuất bản năm 1982.
Ấn bản này là hậu thân của bộ Kinh Thánh Jêrusalem Bible (JB) xuất bản năm
1966. Cả hai bản dịch trên được cảm hứng từ những bản dịch Pháp ngữ của các nhà
nghiên cứu Công Giáo Dòng Ða Minh tại viện Kinh Thánh Jêrusalem. Bản dịch Anh
ngữ này dựa trên nguyên bản tiếng Do Thái, Aram và Hy Lạp và đối chiếu với bản
dịch Pháp ngữ. Văn bản đầy tính thơ. Bộ Kinh Thánh Công Giáo này được ca ngợi
là đầy đủ tham chiếu và trích dẫn.
New King James Version
(NKJV)hoàn thành năm 1982, bộ Kinh
Thánh này nhằm cập nhật bản dịch của King James I mà không sửa đổi nhiều trong
bản dịch. Những thành ngữ hay những chữ quá cổ như Thou, Thee sẽ được thay đổi
hoặc những câu văn quá dài sẽ được cắt đoạn cho gọn gàng hơn. Những từ ngữ
không có trong văn bản Do Thái, Aram và Hy Lạp đã được đổi thành chữ nghiêng.
Các nhà biên soạn đã dựa phần Tân Ước vào văn bản Hy Lạp thế kỷ XVI thay vì
những văn bản Hy Lạp cổ xưa mới tìm thấy. Không có ấn bản Công Giáo.
NHỮNG BỘ KINH THÁNH VIỆT
NGỮ (GIÁO HỘI CÔNG GIÁO)
Tại Việt Nam, cũng có nhiều vị đã dịch Kinh
Thánh nhưng đa số dịch từng phần chẳng hạn phần Tân Ước, Phúc Âm Nhất Lãm,
Thánh Vịnh…. Những bản dịch trọn bộ chỉ có bốn ấn bản sau đây:
Cha Ð. M. Trần Ðức Huân: là người đầu tiên có công dịch trọn bộ
Kinh Thánh được Giáo quyền Việt Nam chuẩn ấn. Bộ Kinh Thánh của ngài được coi
là bộ Kinh Thánh duy nhất tại Việt Nam được sử dụng cách rộng rãi trong nhiều
thập niên. Tuy nhiên vì thiếu sự cập nhật nên một số giáo sư Kinh Thánh cho là
nhiều phần thiếu chuẩn xác và nhiều đoạn không rõ nghĩa.
Ðức Hồng Y Trịnh Văn
Căn: Bộ Kinh Thánh do Ðức Hồng Y
Trịnh Văn Căn chuyển dịch đã sớm được sử dụng nhưng chính thức ra đời khoảng
đầu thập niên 80, được phổ biến rộng rãi trong Giáo Hội Công Giáo Miền Bắc. Văn
phong bình dân. Ðây là một nỗ lực rất đáng quí trong hoàn cảnh nhưng lại không
có giá trị chuyên môn và thiếu chuẩn xác. Sau biến cố 1975, bộ Kinh Thánh này
dường như không còn ai sử dụng nữa.
Cha Nguyễn Thế Thuấn: Năm 1975, bản dịch trọn
bộ của Cha Nguyễn Thế Thuấn ra đời. Pho Kinh Thánh này đã được Ðức Tổng Giám
Mục Phaolô Nguyễn Văn Bình chuẩn ấn tháng 11 năm 1975. Ðây là công trình biên
soạn được đánh giá rất cao, tiện lợi cho việc tham khảo và nghiên cứu. Lối dịch
rất chuẩn xác nhưng không đánh mất vẻ mạch lạc và trong sáng trong văn bản. Tuy
nhiên theo một số giáo sư Kinh Thánh, Cha Thuấn đã sử dụng một số ngôn từ địa
phương của Ngài nên đôi khi gây khó hiểu cho người đọc.
Nhóm Phụng Vụ Giờ Kinh: Năm 1998, xuất hiện bản dịch của nhóm
Phụng Vụ Giờ Kinh do Ðức Tổng Giám Mục Phaolô Nguyễn Văn Bình chuẩn ấn phần Tân
Ước và Ðức Tổng Giám Mục J.B Phạm Minh Mẫn chuẩn ấn phần Cựu Ước. Bản dịch này
được quảng bá rộng rãi và được nồng nhiệt đón nhận. Bộ Kinh Thánh này được dịch
theo thể văn hiện đại. Văn phong nhẹ nhàng, dễ đọc và dễ nghe. Tiện ích cho
việc sử dụng trong quần chúng, nhưng không tiện cho việc nghiên cứu và tham
khảo như bản dịch của Cha Nguyễn Thế Thuấn. Cũng có nhiều người chê trách việc
phiên âm các tên riêng theo kiểu phát âm tiếng Việt làm việc hình dung nhân vật
quen tên thêm khó khăn và khó đọc.
CHỌN LỰA MỘT BỘ KINH THÁNH
THÍCH HỢP
Giữa một rừng bản dịch như thế chúng ta liệu
sẽ chọn cho mình bộ Kinh Thánh nào bây giờ? Ðể đơn giản hóa câu trả lời trước
hết chúng ta phải xác định rõ ràng mình là người Công Giáo, chúng ta chỉ chọn
những sách có sự bảo đảm của Giáo quyền về văn bản của bộ sách (imprimatur) và
những sách có bao gồm bảy cuốn Thứ Luật. Thứ đến chúng ta muốn chọn cho mình
một bản dịch thế nào? Bộ Kinh Thánh để đọc hay bộ Kinh Thánh để tham khảo? Một
bộ Kinh Thánh dùng để đọc thường không có những phần tham chiếu bên lề hoặc bên
dưới trang sách. Nên đọc thử vài phần trong nhiều bộ Kinh Thánh khác nhau để so
sánh xem bộ nào mình thấy thoải mái và dễ dàng khi đọc.
Ðiều quan trọng nhất không phải là hay hoặc dở
nhưng là chúng ta cảm nhận được gì qua trang sách chúng ta đọc. Nói cách khác,
chúng ta nhận ra tiếng Chúa thế nào qua trang Kinh Thánh chúng ta vừa đọc.
____________________
Sách tham khảo: Catholic Digest, Summer 2000
(Ðào Ngọc Ðiệp,
Catholic Update, April 1999)
